En zelfs haar dood kwam toch

Sinds mijn vorige blog is veel gebeurd, op onze planeet en in eigen landje, maar ook privé. In de maanden april en begin mei voltrok zich de laatste levensfase van onze moeder, door mij vaak mamoesjka genoemd. Mijn overtuiging dat ik al langere tijd op haar overlijden was voorbereid, bleek slechts deels te kloppen. Mij heeft vooral het sterke gevoel van verlies en de leegte in mij na haar dood verrast. Al schrijvend hoop ik dit alles ook (deels) te verwerken.

Haar levensverhaal valt alleen te begrijpen binnen de geschiedenis die zich al voltrokken had (Wereldoorlog I met alle nawerkingen) dan wel binnen geschiedenis die geschreven werd tijdens haar leven. Ontwikkelingen die haar leven sterk hebben beïnvloed: de veel te vroege dood van haar moeder toen ze 12 jaar was; de constante zorgen om haar jongere broer; de gevolgen van de economische depressie vanaf 1929;Wereldoorlog II, de ontmoeting met pa en de groei van hun liefdesrelatie; de Duitse bezettingsjaren; hun huwelijk in 1945 en de gezinsvorming in de zware opbouwjaren.

Wij, kinderen en kleinkinderen en achterkleinkinderen denken dankbaar terug aan de enorme toewijding van ma aan haar echtgenoot Jan en haar vijf kinderen. Samen hebben ma en pa een ongekende inzet laten zien. Ma was de organisator van het gezinsleven en had de leiding van het hele huishouden.

Ma stimuleerde haar kinderen tot constante ontwikkeling en scholing. Zij las ons als kinderen vaak voor uit boeken en kranten; zij had veel over voor haar man en haar kinderen, zoals later voor haar schoonzoon, schoondochters en de kleinkinderen. Helaas heeft onze intelligente en ontwikkelde moeder zelf niet die kansen gekregen die wij wel kregen.

Ma verzorgde en verpleegde pa in zijn laatste levensjaren tot zijn laatste dag. Hun 60-jarig huwelijksjubileum kon nog net gevierd worden. Daarna begon een compleet ander leven van ma, namelijk het leven van een weduwe, waarop zij totaal niet voorbereid was, tot zij helemaal op was. Uitgeput overleed onze moeder op 10 mei 2021; pas 10 dagen later kon het afscheid plaatsvinden, onder alle geldende coronabeperkingen. Zij was 96 jaar, 11 maanden en 2 dagen oud geworden. Chapeau!

Ter afsluiting een gedicht van mij dat ook tijdens de afscheidsdienst is voorgelezen, een gedicht met de kortst mogelijke titel “Was”.

Was …

Je was mijn lieve moeder
voor zo lange tijd
je was er altijd
het leek wel voor een oneindige tijd.

Zo vaak en zo veel samen
de gedachte aan een einde
aan het niet meer samen kunnen zijn
werd niet echt acuut.

Inmiddels oud en ouder en hoogbejaard
Bijbelse leeftijd zegt men dan.
Vanzelf groeit het vertrouwen
dat het niet zo snel, niet zo eventjes
afgelopen wezen zal.

Je was zo vanzelfsprekend
als de wederkerende dag na de nacht
als de zonnestralen na een regenbui
als het wakker worden uit een diepe slaap.

Nu ben je er toch opeens niet meer
je was er zo lang, je was zo vertrouwd
dat ik het nog niet geloven kan:
Je was …