Weimar als waarschuwing?

17 maart werd de unieke verkiezingsstrijd om de 150 zetels in de Tweede Kamer der Staten Generaal afgesloten met de laatste van deze keer drie verkiezingsdagen, speciaal zo geregeld als gevolg van de Corona Pandemie. Nog die zelfde avond werd duidelijk dat de voorspellingen ongeveer uitkwamen: een recordaantal van zeventien (!!!) politieke fracties in de Tweede Kamer; zestig nieuwe Tweede Kamerleden oftewel een immens versplinterd en gespleten politiek krachtenveld met betrekkelijk weinig politieke ervaring en deskundigheid. Is zo’n parlement wel in staat om zijn grondwettelijke taak, de controle van de regering, optimaal uit te oefenen? Bovendien heeft de Tweede Kamer een drietal parlementaire enquêtes besloten: naar de Groninger gaswinning, de Toeslagen affaire en het politieke management van de Corona Pandemie. Het politieke bordje van deze 150 Tweede Kamerleden lijkt me bij de start per 31 maart meer dan vol.

De politieke versplintering bemoeilijkt vanzelfsprekend de vorming van een stabiele regering enorm, zeker ook tegen de achtergrond van de politieke gespletenheid: hoe na Corona ons land vorm te geven, in te richten? Aan de ene kant partijen die langs de lijnen van het verleden willen doorgaan versus partijen die de Corona pandemie als een soort van laatste waarschuwing zien dat een complete ommekeer nodig.

Uniek aan deze verkiezingsstrijd-in-Corona-tijd was dat deze zich vrijwel exclusief afspeelde via de klassieke media radio, tv en kranten/tijdschriften én via allerlei sociale media. Een opkomst van bijna 80 % van de kiesgerechtigden verdient een compliment. Enige tijd geleden nog pleitten enkele burgemeesters voor uitstel van deze verkiezingen, vooral vanwege de gevaren van verspreiding van Corona. Daarvan is nog niets gebleken. De mogelijkheid voor 70-plus om schriftelijk te stemmen, de uitbreiding van het stemmen bij volmacht én de spreiding van de verkiezing voor de Tweede Kamer over drie dagen hebben aan dit succes zeker bijgedragen.

De versplintering van ons parlement is de voortzetting van de trend van vier jaar geleden, reden voor mij om de vergelijking te maken met de partijpolitieke versplintering tijdens de Weimarer Republik. Die ging trouwens samen met een diepgaande gespletenheid over bijkans alle grote politieke kwesties binnen en buiten het parlement. Uit de geschiedenisboeken en dankzij filmdocumenten weten we hoe de Weimarer Republik zich ontwikkelde. Vier jaar geleden had ik niet voor mogelijk gehouden dat ik in 2021 met twijfels over de stabiliteit van onze staatkundige instituties en twijfels over het democratisch DNA van Nederland zou rondlopen. Een oude wijsheid zegt: “Zeg nooit nooit”. Mijn knagende twijfel komt o.a. voort uit mijn indruk dat meer en meer mensen met politiek en politieke kwesties omgaan zoals ze omgaan met duizend-en-een kwesties via sociale media, uit een impuls. Sommige politici maken hiervan maar wat graag gebruik, samen met denigrerend woordgebruik over onze democratie en democratische instellingen. De republiek van Weimar is geschiedenis, is verleden tijd of …